“Alles wat aandacht krijgt groeit”
We steken veel energie in het oplossen van problemen en toch worden ze vaak groter en duren onnodig lang.
Waar ligt de kern die we zoeken om negatieve patronen te kunnen stoppen?
“Je mag een ander kind niet in zijn buik schoppen”
“Mijn zoon is al tijden slachtoffer van die pestkop en nu is hij weer in zijn buik geschopt. School heeft beide jongens gehoord over wat er precies is gebeurd en de pestkop hebben ze gezegd dat hij een ander kind niet in zijn buik mag schoppen”. Ik zie een diep geraakte en bezorgde moeder.
Als we dit voorval analyseren: volgens deze moeder en school is zoonlief (10 jaar) het slachtoffer en het andere kind (ook 10 jaar) is benoemd tot dader. Zoals gebruikelijk werden beide jongens op school gehoord op allerlei feitelijke informatie om het specifieke voorval helder te krijgen, waarvoor de bekende W-vragen zijn ingezet. Er is hard gewerkt door de leerkrachten en directie waarbij alle tijd, energie en aandacht naar het gedrag, de woorden en de gebeurtenis is gegaan met als doel het probleem op te lossen. Als klap op de vuurpijl heeft school ‘de dader’ gezegd: “Je mag een ander kind niet in zijn buik schoppen”!
Bijzonder als we er echt goed over nadenken. Want zou het jongetje van 10 jaar, de zogenoemde dader, echt iets denken in de trant van: “Ah oké, goed dat ik het nu weet, ik mag een ander kind niet in zijn buik schoppen, dat ga ik dan natuurlijk niet meer doen.” Zou het gesprek met de jongens het pestgedrag daadwerkelijk stoppen en gedragsverandering opleveren? Precies, nee! Want een kind van 10 jaar, die een ander kind van 10 jaar in zijn buik schopt, kan niet anders dan een heel verhaal hebben. En ook al weet school best dat dit kind een heel verhaal heeft, toch wordt er keer op keer verbinding gemaakt met het gedrag en de gebeurtenis. Eigenlijk gaat het als vanzelf, zonder na te denken richten we onze aandacht op de uitgesproken woorden en gedrag van de ander. We hebben vervolgens sterk de behoefte daar over in gesprek te gaan en stellen dan allerlei vragen gericht op wat we hebben waargenomen. We hebben behoefte feitelijke informatie te verzamelen. We doen hiermee ons uiterste best de problemen op te lossen, helaas leidt dit echter vaak tot het juist groter maken van de problemen.
Want Is het niet zo dat alles wat aandacht krijgt groeit?
Verbinding door empathie
Interessant om te kijken hoe wij empathie wel of niet gebruiken in de omgang met elkaar. Misschien herken je het wel vanuit je liefdesrelatie die je momenteel hebt of heb gehad? Discussie of gedoe kan bijvoorbeeld ontstaan over iets wat wel of juist niet gezegd is en dit kan vervolgens lang aanhouden. We praten langs elkaar heen, hebben het gevoel dat de ander ons niet begrijpt en dus herhalen we keer op keer hetzelfde tot soms grote frustratie. Soms duurt het zo lang, totdat de ander er misschien wel zo klaar mee is en dat deze iets zegt als “Ik begrijp ook wel dat het voor jou…” of “ik kan me ook wel voorstellen dat het voor jou…”. En bijzonder genoeg, HOPPA, het probleem verdwijnt dan vaak als sneeuw voor de zon. Dit gebeurt op het moment van ‘ik leef me in jou in’, op dat moment ontstaat er verbinding. En dat is waar we zo sterk behoefte aan hebben. We willen niet dat de ander verbinding maakt met ons gedrag maar verbinding maakt met ons zijn, we willen verbinding van mens tot mens.
Het is een hot item in onze maatschappij en vele zullen deze behoefte tot verbinding herkennen. Ondanks onze eigen behoefte hierin te herkennen, lijkt het zelf reageren vanuit empathie nog best lastig.
Wat zet ons empathisch vermogen op aan of uit?
Woorden en negatief gedrag van anderen kunnen ons diep raken. We schatten de woorden of het gedrag vrijwel direct op onze eigen emotionele waarde (die worden bepaald door ons verleden, door wat we hebben meegemaakt). We halen dit vervolgens naar binnen, we maken het van ons (we voelen de emotie) om ons er vervolgens mee te verbinden. Doordat we deze emotionele reactie voelen is er feitelijk een probleem bij ontstaan. We zijn dan niet meer goed in staat om empathisch te reageren op de boodschap van de ander. We verdelen ons vaak in de rollen als slachtoffer of dader, wat verder als leidend onderwerp de omgang met de ander en de gebeurtenis bepaalt.
Dit gebeuren maakt vele relaties ingewikkeld en is de kern van negatieve patronen. Met steeds wisselende onderwerpen draaien we rond in deze emotionele worsteling, waarbij beide partijen de ander zo graag bij zijn emotie wil betrekken. Echter zonder de empathie van beide kanten zal dit maar lastig lukken. Zo worden (soms kleine) problemen groter en groter.
Wat is nou eigenlijk empathie en hoe staat dit ten opzichte van projectie?
Empathie betekent dat men zich kan verplaatsen in een ander en zich de gevoelens van die ander kan voorstellen, maar dit hoeft niet te betekenen dat men die gevoelens zelf heeft en meevoelt. De mate van empathie is in feite het best merkbaar wanneer het gaat om het bij een ander aanvoelen en invoelen van gevoelens die men zelf niet heeft.
Een gebrek aan empathisch vermogen betekent niet dat iemand zich niet probeert te verplaatsen in een ander. Het betekent dat hij of zij niet aanvoelt wat er precies in de ander omgaat en vervolgens zijn of haar eigen gevoelens in die ander veronderstelt. In plaats van empathisch vermogen of aanvoelen, is er dan sprake van projectie, het projecteren van de eigen gevoelens op een ander. Je eigen gedachten plaatsen in een ander is echter niet je verplaatsen in een ander.
Casus moeder en zoon
Een moeder wilde hulp bij het omgaan met haar zoontje (3 jaar). Hij had bijna dagelijks heftige driftbuien en het eten van de maaltijden waren vaak een strijd. Deze liefdevolle en betrokken moeder werd steeds diep emotioneel geraakt door de afwijzende woorden van haar zoontje. Dit belemmerde haar om verbinding met zoonlief aan te gaan omdat zij door haar eigen emotie te voelen verbinding maakte met zijn kwetsende woorden. Zoonlief wenste door zijn moeder gezien te worden maar verschool dit achter gekke uitspraken. Moeder wilde hem horen en zien maar door haar eigen emotie te voelen over de woorden werd ze afgeleid van zijn werkelijke boodschap.
De oorsprong van empathische ontwikkeling:
Ons empathisch vermogen hangt samen met de ontwikkeling van de hersenen, in het bijzonder de ontwikkeling van onze linkerhersenhelft. Ons typisch menselijke bewustzijn van bijvoorbeeld het onder woorden kunnen brengen van gedachten en gevoelens komt vanuit dat ontwikkelde stuk brein.
Een sterk ontwikkelde linkerhersenhelft betekent dat die persoon gericht is op het onder woorden brengen van gevoelens. Het uiten van gevoelens is ook iets waar vrouwen over het algemeen beter in zijn, dit komt omdat de linker hersenhelft beter is ontwikkeld.
Wanneer we kijken naar de oorspronkelijke rol van mannen en vrouwen, vanuit het perspectief van de evolutie, dan zien we dat het verschil in empathisch vermogen noodzakelijk is. Een vrouw moet in principe een ander wezen op de wereld kunnen zetten. Dat andere wezen, de baby, is zeer langdurig hulpeloos en de vrouw beschikt over voedingsmiddelen, namelijk borstvoeding, om het kind in leven te houden. Omdat zij een ander wezen op de wereld zet, moet zij zich goed in een ander kunnen verplaatsen en begrijpen wat deze nodig heef. Empathie van de moeder is dus een noodzakelijke voorwaarde voor het overleven van het kind in het bijzonder.
Terwijl de vrouw voor het kind zorgt, is zij niet goed in staat het nest te beschermen. Deze rol is daarom in oorsprong voor de man weggelegd. Dat betekent dat een man tot agressie in staat moet zijn om het nest te kunnen beschermen. Om agressief te kunnen zijn, moet hij zich echter niet te veel verplaatsen in een ander, dit zou een belemmering betekenen van zijn agressieve gedrag.
Laat je leiden door empathie
Als we met deze wetenschap terug gaan naar de eerder beschreven casus, moeder en zoonlief (3 jaar), luistert deze moeder naar de woorden van haar kind, dit gebeurde doordat haar eigen emoties de leiding als het ware overnamen. Deze moeder zou haar zoon beter kunnen begrijpen als zij hem kan horen en zien vanuit empathische zorg. Deze moeder zal dus voor dat haar eigen emotie een reactie geeft, vanuit haar basis empathie verder moeten doorpakken. Hiervoor heeft deze moeder een signaleringsplan nodig welke terug gaat naar de eerste start waarin voor moeder merkbare gevoelens (empathie) goed voelbaar zijn, dit is dus voordat zij haar eigen emoties voelde. Door het filmpje helemaal terug te draaien, stap voor stap, komt moeder uit bij de eerste kenmerken die haar lijf aangegeven. Deze moeder voelde bijvoorbeeld een knoop/knik gevoel in haar buik. Dit gevoel was merkbaar ruim voor de daadwerkelijke driftbui of daadwerkelijke strijd. Door dit gevoel bij moeder als alarm te labelen, met direct daarop volgend de actie te nemen in verbinding aan te gaan met haar zoon, heeft zij direct de heftige driftbuien weten te stoppen. Door deze empathische gevoelens te herkennen, te leren signaleren en zonder deze te laten overschrijven door haar eigen emoties kan deze moeder de volledige leiding nemen. Door het zien van de behoefte naar verbinding van haar zoon.
Ieder kind voelt zich veilig bij een volwassenen die er geen extra (leidende) emotie bij creëert maar de emotie van het kind het onderwerp kan laten zijn.
Je empathieknop op AAN
Zegt je partner, je kind of wie dan ook, woorden die jou persoonlijk raken, die je werkelijk verbazen, waarvan je denkt “huh, hoe kun je dat nou zeggen?” of: “hoe kun je dat nou doen?” Dan zijn dat vaak de eerste signalen waarbij je eigen emoties de leiding probeert over te nemen van je empathie. Wat gebeurt er in jouw lijf? Welk signaal voel jij? Probeer je eerst in te leven in de ander, het niet over de woorden van de ander te hebben, maar onderzoek wat de mogelijke onderliggende boodschap kan zijn. Vraag over hoe diegene zich voelde, wat diegene zelf zegt wat er is gebeurd of uit gewoonweg je zorgen. Maak oogcontact, verbinding en vraag je af wat nou maakt dat die persoon zegt wat hij zegt, of doet wat hij doet? Welke emotie of welk gevoel zit daar achter? Laat je empathieknop op ‘AAN’. Parkeer je eigen emotie. Het gaat nu even over de ander en niet over jou. Het gaat over de persoon en niet over de gebeurtenis. Het gaat over verbinding en empathie!
| LITERATUURMeerstadt, G (2011). Moeiteloos. Leven en Werken in het Intuïtieve Tijdperk. Zutphen: Vital Performance Publishing.
Delfos, M.F (2010). De schoonheid van het verschil. Waarom mannen en vrouwen verschillend én hetzelfde zijn. Harcourt Book Publishers |
Laura Breg is coach en behandelaar op het gebied van opvoedhulp en gezinsproblemen vanuit haar eigen praktijk Wat Wel.
Website: www.watwel.nl
Email: laura@watwel.nl
Telefoonnummer: 06 112 513 04
“Je mag mijn werk delen of gebruiken zolang je mijn naam erbij vermeld” © Wat Wel Laura Breg
